Jak przestać się czerwienić? Erytrofobia i leczenie

Stres przed publicznymi wystąpieniami to powszechne doświadczenie, zwłaszcza dla osób bez dużego doświadczenia w przemawianiu do większej grupy ludzi. Strach może objawiać się na różne sposoby, w tym drżeniem rąk, przyspieszonym biciem serca, a także charakterystycznym czerwienieniem się na twarzy. Te objawy są niezwykle powszechne i stanowią swego rodzaju pamiątkę po naszych przodkach – zwiększone ukrwienie okolic twarzy mogło być sygnałem gotowości do zmierzenia się z trudną sytuacją. Z czasem, w miarę zdobywania doświadczenia, publiczne wystąpienia stają się zazwyczaj łatwiejsze i mniej stresujące.

Jednak dla niektórych osób czerwienienie się staje się źródłem panicznego strachu i lęku przed negatywną oceną ze strony innych. To właśnie jest erytrofobia – specyficzny rodzaj fobii społecznej, który może znacząco utrudniać codzienne funkcjonowanie.

Czym jest erytrofobia?

Erytrofobia jest zaburzeniem lękowym należącym do szerszej grupy zaburzeń nerwicowych, które manifestują się w sytuacjach kontaktu z innymi ludźmi. Możemy wyróżnić jej dwie formy: uogólnioną, gdzie lęk przed zaczerwienieniem pojawia się w praktycznie każdej sytuacji interpersonalnej, oraz nieuogólnioną, ograniczoną do konkretnych okoliczności, takich jak publiczne przemówienia, odpowiedzi w szkole czy rozmowy ze współpracownikami.

Szacuje się, że erytrofobia może dotykać nawet 12% populacji na pewnych etapach życia. U około jednej szóstej tych osób zaburzenie to jest na tyle nasilone, że utrudnia lub wręcz uniemożliwia normalne funkcjonowanie społeczne i zawodowe.

Nazwa „erytrofobia” wywodzi się z języka greckiego, od słów „erytros” (czerwony) i „phóbos” (lęk). Warto podkreślić, że przedmiotem lęku w erytrofobii nie jest samo fizyczne czerwienienie się, ale przede wszystkim strach przed tym, jak zareagują na to inni ludzie i jak ocenią osobę, która się rumieni.

Erytrofobia działa na zasadzie błędnego koła, czyli dodatniego sprzężenia zwrotnego. W sytuacji społecznej osoba cierpiąca na to zaburzenie zaczyna intensywnie myśleć o tym, że na pewno za chwilę się zaczerwieni. Ta natrętna myśl wywołuje silny stres, który z kolei prowadzi do fizjologicznej reakcji – pojawienia się wypieków na twarzy. Zwiększony napływ krwi do skóry twarzy powoduje miejscowy wzrost temperatury, co jest odczuwane przez osobę i potwierdza jej obawy o pojawieniu się rumieńca. To z kolei prowadzi do jeszcze większego zawstydzenia, przekonania o negatywnym odbiorze przez rozmówcę i pogorszenia nastroju. Jeśli taka sytuacja powtarza się wielokrotnie, dochodzi do utrwalenia odruchu – sama myśl o możliwości zarumienienia wywołuje natychmiastowe zaczerwienienie.

W swoich skrajnych postaciach erytrofobia może prowadzić do całkowitego wycofania się z życia społecznego, unikania kontaktów i w rezultacie do poważnego obniżenia nastroju, a nawet stanów depresyjnych.

Przyczyny czerwienienia się i erytrofobii

Trudno jednoznacznie wskazać jedną przyczynę erytrofobii, ponieważ rumieńce na twarzy są normalną reakcją fizjologiczną. Nie każdy jednak rozwija lęk przed nimi. Poniżej przedstawiamy kilka teorii na temat tego, dlaczego niektórzy są bardziej narażeni na rozwój tego zaburzenia:

• Nadwrażliwość układu współczulnego: Czerwienienie się twarzy bez wyraźnego powodu stresowego może być związane z zaburzeniami w funkcjonowaniu układu współczulnego. Ten element autonomicznego układu nerwowego odpowiada za mobilizację organizmu w sytuacjach stresowych. Choć samo w sobie nie jest to erytrofobia, często powtarzające się i bardzo zauważalne rumieńce mogą naruszyć poczucie komfortu w kontaktach międzyludzkich i ostatecznie prowadzić do rozwoju lęku przed nimi.
• Niskie poczucie własnej wartości: Często idzie w parze z ogromnym lękiem przed oceną ze strony innych. Początkowo lęk przed oceną tego, co mówimy lub robimy, może powodować czerwone plamy na twarzy z nerwów. Z czasem jednak to samo zaczerwienienie twarzy staje się źródłem lęku.
• Doświadczenia z dzieciństwa i młodości: Erytrofobia może pojawić się u dzieci i młodzieży, zwłaszcza tych cichych i spokojnych, na skutek przymuszania do wystąpień publicznych wbrew ich woli. Osoby, które nie czują się komfortowo w centrum uwagi, mogą w takich sytuacjach doświadczać silnego stresu i czerwienienia się, co w przyszłości może przerodzić się w fobię.
• Wpływ mediów społecznościowych: Nierzadko negatywny wpływ mediów społecznościowych, które narzucają trudne lub niemożliwe do spełnienia ideały piękna, może prowadzić do obniżenia pewności siebie, utraty wiary we własną atrakcyjność i wywoływać różne fobie społeczne, w tym erytrofobię.

Objawy erytrofobii

Czerwona twarz ze wstydu w pojedynczych sytuacjach nie jest objawem erytrofobii. To normalna reakcja emocjonalna. Objawy erytrofobii pojawiają się natomiast na skutek silnego lęku wywołanego samym faktem pojawienia się rumieńców w obecności innych osób lub lęku przed ich pojawieniem się.

Poza nadmiernym i często niekontrolowanym czerwienieniem się, przy erytrofobii mogą występować inne objawy fizyczne i behawioralne:

• zawroty głowy,
• nudności,
• nadmierne pocenie się,
• przyspieszona akcja serca,
• uczucie duszności,
• przyspieszony oddech,
• drżenie rąk.

W skrajnych przypadkach erytrofobia może skutkować atakiem paniki. Na co dzień osoby dotknięte tym zaburzeniem będą wykazywać zachowania unikowe. Będą unikać znajdowania się w centrum uwagi, wchodzenia w dyskusje, zabierania głosu na zebraniach w pracy czy w szkole. Kobiety cierpiące na erytrofobię często stosują grubą warstwę makijażu, aby ukryć pojawiające się w niechcianych momentach rumieńce. Jeśli strach przed zarumienieniem się i negatywnym odbiorem tego przez innych jest bardzo silny, osoba może całkowicie wycofać się z życia społecznego, unikać chodzenia do szkoły czy pracy, co może prowadzić do bardzo poważnych konsekwencji socjoekonomicznych.

Leczenie erytrofobii – jak przestać się czerwienić?

Leczenie erytrofobii powinno być dostosowane do stopnia nasilenia lęku u pacjenta i może przyjmować różnorodne formy.

Ćwiczenia i techniki relaksacyjne

W początkowej fazie, jeśli erytrofobia nie jest bardzo nasilona, leczenie może polegać na praktykowaniu technik relaksacyjnych. Odpowiednie ćwiczenia oddechowe, joga, medytacja czy inne formy wyciszenia pozwalają na zwiększenie kontroli nad stresem, a co za tym idzie – nad jego fizjologicznymi przejawami, takimi jak czerwienienie. Wiele technik relaksacyjnych można z powodzeniem praktykować w domowym zaciszu, co zapewnia duży stopień komfortu osobom borykającym się z problemem lęku społecznego.

Terapia i leki

W przypadku fobii o większym stopniu nasilenia, nieodzowna może okazać się pomoc specjalisty – psychologa lub psychiatry. Terapia lęku przed czerwienieniem się ze stresu często prowadzona jest w nurcie terapii poznawczo-behawioralnej (CBT). Terapia ta uczy pacjenta, jak rozpoznawać i zmieniać negatywne myśli i przekonania prowadzące do lęku, a także jak prawidłowo reagować w sytuacjach stresowych i kontrolować swoje lęki. Terapeuta może również stosować techniki ekspozycji, stopniowo oswajając pacjenta z sytuacjami wywołującymi lęk.

Czasami, jako uzupełnienie terapii, konieczne jest włączenie leków przeciwdepresyjnych lub przeciwlękowych. Należy jednak pamiętać, że farmakoterapia powinna być zarezerwowana dla pacjentów z bardzo wysokim poziomem lęku lub u których doszło do rozwoju towarzyszących zaburzeń depresyjnych. Decyzję o włączeniu leków zawsze podejmuje lekarz psychiatra.

Interwencje medyczne

Jeśli problem czerwienienia twarzy wynika głównie z nadwrażliwości układu współczulnego, a nie tylko z psychologicznego lęku przed oceną, mogą być stosowane leki z grupy beta-blokerów. Leki te wpływają na układ nerwowy, zmniejszając fizjologiczne reakcje na stres, w tym przyspieszone bicie serca i rozszerzenie naczyń krwionośnych w skórze twarzy.

W skrajnych przypadkach, gdy inne metody zawiodły i problem jest bardzo nasilony, rozważa się zabiegi polegające na blokadzie przewodnictwa nerwu współczulnego. Od pewnego czasu istnieje możliwość wykonania zabiegu ETS (Endoskopowa Sympatykotomia Torakalna), polegającego na założeniu klamry na nerw współczulny w klatce piersiowej, który odpowiada za unerwienie naczyń krwionośnych twarzy. Należy jednak pamiętać, że metody te, choć z dużym prawdopodobieństwem rozwiążą problem fizycznego czerwienienia się, mogą nie spowodować całkowitego wycofania się zaburzeń lękowych. W erytrofobii głównym problemem nie są same rumieńce, ale strach przed oceną przez innych, który ma podłoże psychologiczne.

Pułapka domowych sposobów

Niechęć do korzystania ze specjalistycznej pomocy sprawia, że wiele osób na własną rękę próbuje dowiedzieć się, co zrobić, żeby się nie czerwienić. Źródłem informacji staje się często forum internetowe, gdzie osoby dotknięte problemem polecają zioła na erytrofobię czy homeopatię. Stosowanie wyłącznie domowych sposobów, takich jak specyfiki ziołowe czy suplementy, nie rozwiąże problemu erytrofobii, zwłaszcza jeśli problem jest głęboko zakorzeniony w psychice i ma podłoże w lęku społecznym. Warto zatem przełamać opór i skorzystać z profesjonalnej pomocy psychologa lub psychiatry. Tylko kompleksowe podejście, często łączące psychoterapię z innymi metodami, może przynieść trwałą poprawę.

Często zadawane pytania

Czy każde czerwienienie się to erytrofobia?

Nie. Czerwienienie się ze wstydu lub w stresie to normalna reakcja fizjologiczna. Erytrofobia to paniczny lęk przed samym faktem czerwienienia się w obecności innych i strach przed ich negatywną oceną z tego powodu. To zaburzenie lękowe, a nie tylko fizjologiczny objaw.

Jakie są główne przyczyny erytrofobii?

Przyczyny nie są jednoznaczne. Mogą obejmować nadwrażliwość układu współczulnego, niskie poczucie własnej wartości, negatywne doświadczenia z dzieciństwa związane z wystąpieniami publicznymi, a także wpływ mediów społecznościowych kształtujących nierealistyczne ideały.

Jakie objawy towarzyszą czerwienieniu w erytrofobii?

Poza nadmiernym czerwienieniem, mogą pojawić się objawy fizyczne takie jak zawroty głowy, nudności, nadmierne pocenie, przyspieszone bicie serca, duszności, drżenie rąk. Charakterystyczne jest również unikanie sytuacji społecznych, które mogłyby wywołać rumieniec.

Czy erytrofobię można wyleczyć?

Tak, erytrofobia jest uleczalna, zwłaszcza przy zastosowaniu odpowiednich metod leczenia. Najskuteczniejsze jest zazwyczaj połączenie psychoterapii (zwłaszcza poznawczo-behawioralnej) z technikami relaksacyjnymi. W niektórych przypadkach pomocne mogą być leki lub interwencje medyczne, ale kluczowe jest przepracowanie lęku przed oceną.

Czy domowe sposoby, takie jak zioła, pomagają?

Nie. Domowe sposoby czy zioła nie są skuteczne w leczeniu erytrofobii, która jest zaburzeniem o podłożu psychologicznym. Konieczna jest profesjonalna pomoc psychologa lub psychiatry.

Jeśli chcesz przeczytać więcej interesujących artykułów jak 'Jak przestać się czerwienić? Erytrofobia i leczenie', odwiedź kategorię Uroda.