Z czego są zrobione paznokcie? Budowa i skład

Paznokcie, choć często postrzegane głównie jako element estetyczny, odgrywają kluczową rolę w ochronie naszych palców i są ważnym wskaźnikiem stanu zdrowia. Ich zadbany wygląd to nie tylko kwestia piękna, ale przede wszystkim sygnał, że nasz organizm funkcjonuje prawidłowo. Paznokcie pełnią istotne funkcje i często sygnalizują choroby, a ich wygląd jest także pierwszym krokiem w diagnozowaniu schorzeń, takich jak na przykład grzybica paznokci. Czy zastanawiałaś się kiedyś, z czego właściwie są zbudowane te niewielkie, ale niezwykle istotne struktury? Poznajmy bliżej fascynujący świat ludzkich paznokci – ich skomplikowaną budowę i skład chemiczny.

Przedstawione poniżej treści mają charakter wyłącznie edukacyjny i nie mogą zastąpić porady lekarskiej ani konsultacji z farmaceutą.

Budowa paznokcia

Paznokieć to wyspecjalizowany przydatek skóry, tworzący twardą, rogową osłonę na końcach palców. Ma postać wypukłej, zazwyczaj prześwitującej płytki, która pełni funkcje ochronne. Proces jego kształtowania rozpoczyna się już w życiu płodowym, około 3 miesiąca, początkowo jako zgrubienie nabłonka, by w 5 miesiącu przyjąć formę zrogowaciałego wytworu naskórka. Zrozumienie budowy paznokcia jest kluczowe, ponieważ jego wygląd często bywa pierwszym sygnałem problemów zdrowotnych. Przyjrzyjmy się poszczególnym elementom, które tworzą tę misterną strukturę.

Płytka paznokcia

To najbardziej widoczna część paznokcia. Jest zbudowana z dachówkowato ułożonych, zrogowaciałych komórek, zwanych korneocytami, które są niezwykle bogate w białko – keratynę. Ten element budowy paznokcia składa się z trzech warstw o różnej twardości i grubości. Pierwszą stanowi twarda, ale cienka warstwa grzbietowa, tworzą ją ściśle spakowane komórki zrogowaciałe. Druga warstwa, miękka, ale grubsza, nazywana jest pośrednią. Ostatnia warstwa brzuszna jest najcieńsza. Proporcje grubości wszystkich trzech warstw wynoszą odpowiednio 3:5:2. Skóra znajdująca się bezpośrednio pod płytką jest inaczej unaczyniona u różnych osób. To od jej unaczynienia w dużej mierze zależy kolor, który obserwujemy.

Łożysko paznokcia

Położone jest tuż pod płytką paznokcia. Stanowi je łącznotkankowe podłoże, odpowiadające skórze właściwej, które pokryte jest od spodu swoistym naskórkiem wyściełającym płytkę paznokcia (tzw. hyponychium). To wyjątkowo dobrze unaczyniony i unerwiony element budowy każdego paznokcia, co sprawia, że jest bardzo wrażliwy. Charakteryzuje go listkowa budowa, która jest zorientowana wzdłuż kierunku narastania paznokcia.

Macierz paznokcia

Często określana jako korzeń paznokcia, ponieważ jest to miejsce jego wzrostu. Macierz paznokcia składa się z komórek macierzystych, które nieustannie dzielą się. Nowo powstałe komórki migrują w kierunku dystalnym (do przodu) i ulegają procesowi rogowacenia, tworząc tym samym nową tkankę płytki paznokcia. Jest to niezwykle ważny element, który formuje kształt i grubość płytki. Jakiekolwiek uszkodzenie macierzy paznokcia może prowadzić do poważnych zaburzeń we wzroście i wyglądzie paznokcia, często o charakterze trwałym.

Obłączek paznokcia

Jest to widoczna, bliższa część paznokcia, przybierająca formę mlecznego półksiężyca u jego nasady. Obłączek paznokcia stanowi część macierzy paznokcia i leży skośnie w stosunku do płytki paznokciowej. Od jego położenia uwarunkowany jest charakterystyczny, dachówkowaty układ komórek w blaszce paznokcia. Zmiany w wyglądzie lub brak obłączka mogą sygnalizować pewne schorzenia ogólnoustrojowe, co czyni go cennym wskaźnikiem diagnostycznym.

Wolny brzeg paznokcia

To po prostu ta część płytki paznokcia, która wystaje poza opuszkę palca. Jest to najbardziej narażony na urazy fragment paznokcia i zarazem ten, który najczęściej poddajemy zabiegom pielęgnacyjnym i stylizacyjnym.

Wał paznokcia

Stanowi fałd skóry, który otacza płytkę paznokcia od boków (wały boczne) i części proksymalnej (wał tylny, u nasady). Wały paznokciowe formują się już w życiu płodowym w wyniku szybszego wzrostu skóry w porównaniu do tempa różnicowania się komórek tworzących paznokieć. Ich główną funkcją jest stabilizacja i ochrona płytki paznokcia, a także uszczelnienie jej od otoczenia zewnętrznego, co zapobiega wnikaniu zanieczyszczeń i drobnoustrojów.

Obrąbek naskórkowy

Tworzy go naskórek wyrastający z tylnego wału paznokciowego, który przylega do powierzchni płytki. Jego wielkość i kształt mogą się znacznie różnić u poszczególnych osób. Często nazywany jest skórką i bywa usuwany podczas zabiegów manicure w celu odsłonięcia większej części płytki paznokcia.

Jak widać, budowa paznokcia jest złożona i każdy z jej elementów pełni określoną rolę. Wszelkie zmiany w wyglądzie – kształcie, kolorze czy strukturze – mogą być cenną wskazówką diagnostyczną, świadczącą o problemach zarówno lokalnych, jak i ogólnoustrojowych. Stan zdrowotny organizmu ma bezpośredni wpływ na wygląd płytki paznokciowej. Zmiany chorobowe na paznokciach to nie tylko problem estetyczny, ale potencjalny sygnał o schorzeniach skórnych lub chorobach ogólnoustrojowych.

Skład chemiczny paznokcia

Rozumiejąc budowę paznokcia, warto zastanowić się nad tym, z czego dokładnie się składa na poziomie chemicznym. Głównym budulcem płytki paznokcia jest, jak już wspomniano, keratyna. To twarde, włókniste białko, które stanowi podstawowy komponent nie tylko paznokci, ale także naszych włosów i zewnętrznej warstwy skóry (naskórka). Ludzki paznokieć w około 80% składa się z tzw. keratyny twardej, a w 10-20% z keratyny miękkiej. To właśnie odpowiednia ilość i struktura keratyny nadaje paznokciom ich charakterystyczną twardość i odporność na uszkodzenia mechaniczne. Odpowiednie ilości keratyny sprawiają, iż paznokcie są twarde, a ich płytka odporna na wszelkie zewnętrzne uszkodzenia. Niedobór tego cennego białka lub zaburzenia w jego produkcji mogą prowadzić do wielu problemów, takich jak rozdwajanie się, łamliwość, zmiana koloru, a także zwiększona podatność na infekcje, w tym grzybicę paznokci. Niedobór keratyny powoduje, iż paznokcie rozdwajają się, łamią, zmieniają barwę, ale przede wszystkim są narażone na pojawianie się chorób, także o podłożu grzybiczym.

Aminokwasy – cegiełki keratyny

Zdrowe paznokcie są przede wszystkim zbiorem odpowiedniej ilości aminokwasów, które tworzą łańcuchy polipeptydowe keratyny. Skład aminokwasowy paznokci jest dość bogaty i obejmuje między innymi:

• kwas glutaminowy
• seryna
• leucyna
• treonina
• lizyna
• arginina
• cysteina
• histydyna
• kwas asparaginowy
• prolina
• glicyna
• alanina
• fenyloalanina
• walina
• metionina
• izoleucyna
• tyrozyna

Obecność tych aminokwasów w odpowiednich proporcjach jest niezbędna do syntezy mocnej i zdrowej keratyny, która decyduje o jakości i wyglądzie naszych paznokci.

Pozostałe składniki

Oprócz keratyny i tworzących ją aminokwasów, płytka paznokciowa zawiera również inne ważne komponenty, choć w mniejszych ilościach. Należą do nich lipidy (głównie cholesterol), które odgrywają rolę w utrzymaniu spójności komórek i elastyczności płytki, a także woda, której odpowiednie nawodnienie wpływa na elastyczność paznokcia. W płytce paznokciowej znajdują się także różnorodne pierwiastki śladowe i minerały. Ilość tych minerałów i elektrolitów jest bardzo zmienna i zależy od wielu czynników, takich jak dieta, ogólny stan zdrowia czy środowisko. Najważniejsze z nich to: sód (Na), azot (N), wapń (Ca), magnez (Mg), potas (K), żelazo (Fe), miedź (Cu), cynk (Zn), fosfor (P), selen (Se) i siarka (S). Równowaga tych wszystkich składników jest kluczowa dla zachowania zdrowia, siły i pięknego wyglądu paznokci.

Funkcje paznokcia

Paznokcie to znacznie więcej niż tylko twarda osłona na końcu palca. Ich prawidłowa budowa i skład pozwalają im pełnić szereg istotnych funkcji, które są ważne w codziennym życiu i dla ogólnego stanu zdrowia. Prawidłowa budowa paznokcia nie pozostaje bez związku ze zdrowiem ludzkiego organizmu. Paznokcie pełnią bowiem różnorakie, istotne funkcje. Oto najważniejsze:

• Ochrona palców przed urazami: Twarda płytka paznokcia stanowi fizyczną barierę, chroniąc delikatne opuszki palców przed stłuczeniami, skaleczeniami, uderzeniami czy innymi uszkodzeniami mechanicznymi.
• Ułatwienie delikatnego dotyku i zręczności: Paznokieć działa jak przeciwnapięcie dla opuszki palca, zwiększając jej czułość i precyzję w kontakcie z powierzchniami. Dzięki niemu możemy manipulować małymi przedmiotami, podnosić drobne elementy, odrywać taśmę czy wykonywać precyzyjne ruchy wymagające czucia opuszki.
• Ochrona zakończeń nerwowych: Pod paznokciem, w obrębie łożyska paznokcia, znajduje się gęsta sieć zakończeń nerwowych. Płytka chroni je przed bezpośrednim naciskiem i urazami, umożliwiając prawidłowe odczuwanie dotyku, temperatury i bólu.
• Zapewnienie precyzyjności ruchom palców: Stabilizując opuszkę palca podczas chwytania lub manipulowania przedmiotami, paznokieć pozwala na bardziej precyzyjne i kontrolowane ruchy.
• Obrona w sytuacjach zagrożenia: Choć u ludzi ta funkcja jest mniej pierwotna niż u zwierząt, paznokcie wciąż mogą być używane do drapania jako forma obrony w sytuacjach zagrożenia życia lub zdrowia.
• Możliwości diagnostyczne stanu zdrowia: Wygląd paznokci – ich kolor, kształt, gładkość, obecność prążków, plamek czy zgrubień – może sygnalizować różnorodne problemy zdrowotne. Zmiany na paznokciach mogą być wczesnym objawem zarówno schorzeń dermatologicznych (np. grzybica paznokci, łuszczyca), jak i chorób ogólnoustrojowych (np. niedobory witamin i minerałów, choroby tarczycy, cukrzyca, problemy z krążeniem czy choroby nerek).

Dlatego też, gdy zauważymy jakiekolwiek niepokojące zmiany w wyglądzie naszych paznokci, nie należy ich lekceważyć. Stanowią one cenny sygnał od organizmu i zawsze warto skonsultować je ze specjalistą – dermatologiem lub podologiem – aby szybko zdiagnozować przyczynę i wdrożyć odpowiednie leczenie. Każdy niepokojący sygnał w wyglądzie paznokci zawsze należy skonsultować ze specjalistą, aby szybko wdrożyć odpowiednie leczenie.

Najczęściej zadawane pytania o paznokcie

Z czego głównie zbudowana jest płytka paznokcia?

Głównym budulcem płytki paznokcia jest twarde białko zwane keratyną. Stanowi ono około 80% masy paznokcia, nadając mu twardość i odporność.

Gdzie rośnie paznokieć?

Paznokieć rośnie z obszaru zwanego macierzą paznokcia, położonego u jego nasady, pod wałem paznokciowym. To właśnie w macierzy komórki dzielą się i rogowacieją, tworząc nową tkankę paznokcia.

Co to jest obłączek paznokcia?

Obłączek paznokcia to widoczna, mleczna, półksiężycowata część paznokcia u jego nasady. Jest to przednia, widoczna część macierzy paznokcia.

Czy wygląd paznokci może świadczyć o chorobach?

Tak, wygląd paznokci jest często cenną wskazówką diagnostyczną. Zmiany w kolorze, kształcie, grubości czy strukturze płytki mogą sygnalizować zarówno lokalne infekcje (np. grzybicę paznokci), jak i choroby ogólnoustrojowe, niedobory w organizmie (np. żelaza, cynku, witamin) czy problemy z krążeniem.

Dlaczego paznokcie bywają łamliwe lub się rozdwajają?

Najczęstszą przyczyną łamliwości i rozdwajania jest niedobór keratyny lub zaburzenia w jej strukturze. Może to wynikać z niewłaściwej diety ubogiej w białko, witaminy i minerały (szczególnie siarkę, cynk, żelazo), a także z uszkodzeń mechanicznych, nadmiernego kontaktu z wodą, detergentami czy chemikaliami zawartymi w niektórych lakierach lub zmywaczach.

Podsumowując, ludzkie paznokcie to fascynujące i wielofunkcyjne struktury. Ich złożona budowa oparta głównie na keratynie, bogactwo aminokwasów, lipidów, wody i minerałów, pozwala im pełnić kluczowe role ochronne, sensoryczne i diagnostyczne. Dbanie o zdrowie paznokci to nie tylko kwestia estetyki, ale ważny element troski o cały organizm. Pamiętajmy, że ich wygląd może być cennym sygnałem, którego nie należy lekceważyć.

Jeśli chcesz przeczytać więcej interesujących artykułów jak 'Z czego są zrobione paznokcie? Budowa i skład', odwiedź kategorię Uroda.